Profesor Jan Zachwatowicz (1900-1983) architekt, profesor Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, był Generalnym Konserwatorem Zabytków w latach 1945- 1957, jednym z głównych inicjatorów odbudowy zespołu staromiejskiego Warszawy i wybitnym badaczem dziejów architektury polskiej w jej związkach z architekturą europejską.
Nagroda im. profesora Jana Zachwatowicza ustanowiona została ustanowiona w roku 2000 przez Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Generalnego Konserwatora Zabytków RP oraz córki Profesora: Katarzynę Zachwatowicz-Jasieńską, Krystynę Zachwatowicz-Wajdę i Andrzeja Wajdę w stulecie urodzin Jana Zachwatowicza. W konkursie udział mogą brać dyplomowe prace magisterskie studentów wyższych szkół architektonicznych, artystycznych i konserwatorskich pojdejmujące w sposób problematykę ochrony dziedzictwa kulturowego, rekomendowane przez uczelnie. Przeprowadzenie Konkursu organizacyjnie i finansowo wspomaga Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Celem konkursu jest promocja problematyki ochrony dziedzictwa kulturowego wśród studentów wyższych szkół architektonicznych, artystycznych i konserwatorskich.