Polski Komitet Narodowy
Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków

ICOMOS-POLSKA

  • Zamek Królewski w Warszawie
    Zamek Królewski w Warszawie
  • Łazienki Królewskie w Warszawie
    Łazienki Królewskie w Warszawie
  • Zamek Królewski na Wawelu, Kraków
    Zamek Królewski na Wawelu, Kraków
  • Toruń
    Toruń
  • Zamość
    Zamość
  • Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka
    Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka
  • Malbork
    Malbork

6 grudnia 2013 roku odbyły się uroczystości wręczenia nagrody im. Prof. Jana Zachwatowicza za wybitne osiągnięcia w dziedzinie badań i konserwacji zabytków oraz ochrony dziedzictwa kulturowego dla Andrzeja Michałowskiego, w Arkadach Kubickiego na Zamku Królewskim w Warszawie.   
  
Laudację wygłosiła Barbara Werner:

Uzasadnienie z okazji przyznania Nagrody Generalnego Konserwatora Zabytków i Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS im. Jana Zachwatowicza w 2013 roku:


Doktor Andrzej Michałowski urodził się w 1934 roku w Brześciu na Bugiem w  miejscu niezwykłym bo w Twierdzy Brzeskiej, gdzie ojciec lekarz był komendantem  szpitala wojskowego. Pierwsze lata życia z  rodzicami w Brześciu a następnie w  Łodzi to znów w Brześciu,  z racji obowiązków zawodowych ojca, upływały w beztroskim dzieciństwie.

Lata tragiczne  przyszły niebawem. Ojciec, ppłk. Wiaczesław , więzień Starobielska, zostaje zamordowany w Charkowie  1941 roku, matka Maria i babka  z racji przynależności do AK, zostają rozstrzelane w 1944 roku przez policję niemiecką w Brześciu – fakty te skazują 10 letniego chłopca na życie dorosłe,  pełne niepewności, zagrożeń i tułaczki.

Powojenne lata szkolne przy rodzinie matki,  w różnych miejscach Polski, kształtowały bardzo wcześnie  niezależność połączoną z odpowiedzialnością, a nawet i z uporem. W 1952 roku przychodzą samodzielne  wybory studiów i rozwoju pierwszych poważnych zainteresowań i fascynacji. Pierwotnie decyzja nauki na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie  miała ukształtować młodego artystę.

 Los jednak pokierował inaczej. Podjęte studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na wydziale Sztuk Pięknych, uwieńczone zostały w 1958 roku tytułem magistra Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa.

 Praca magisterska na temat Zamku Krzyżackiego w Brodnicy okazała się znakomitą na tyle, że nie raz służyła w latach późniejszych i służy do dzisiaj jako podstawa dla rozpraw na tematy gotyckich zabytków na terenie Pomorza.

Po ukończeniu studiów, Środowisko Uniwersytetu  wspiera młodego magistra w decyzji podjęcia pracy kierownika badań archeologiczno -konserwatorskich na Zamku Krzyżackim w Toruniu, gdzie pracuje do 1960 roku.

Mając opinię  ambitnego i zdolnego adepta konserwatorstwa, dostaje propozycję pracy na stanowisku Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach, którą przyjmuje tego samego roku.

Wielkie województwo, wspaniałe zabytki  rozbudzają w nim  pasję konserwatorską.  Jako najmłodszy konserwator w Polsce podejmuje pracę ochrony i konserwacji zabytków wśród których są neolityczne Krzemionki Opatowskie, romańskie i gotyckie zespoły klasztorne i kościoły z ich wyposażeniem. Rozpoczyna się współpraca z  Andrzejem Tomaszewskim, który w ramach prac Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej prowadzi badania nad architekturą romańską Kolegiaty Wiślickiej, Kościoła Parafialnego w Kijach, Skalbmierzu, a także Kolegiaty w Opatowie. Wspólnie z archeolog Elżbietą Dąbrowską prowadzą badania archeologiczne, architektoniczne i konserwatorskie Kościoła św. Jana w Zagości, odkrywając romański kościół Joannitów (co zostało opublikowane w „Roczniku Muzeum Świętokrzyskiego” w Kielcach w 1963 r.) 

Renesansowe i barokowe  pałace i kościoły, dziewiętnastowieczne dwory kielecczyzny obejmuje pieczołowitą ochroną. Wypada w tym miejscu zaznaczyć, że ustanowione staraniami młodego konserwatora zabytki techniki , zachowane są do dzisiaj.

 Jednocześnie dba o muzea regionu i  ich zasoby , pomagając w jakże trudnych politycznie czasach, prywatnym właścicielom i  kolekcjonerom, oderwanym od swoich majątków w zabezpieczeniu dziedzictwa.

Jędrzejów i przyjaźń z Tadeuszem Przypkowskim, legendą wśród wybitnych postaci , daje mu większą pewność siebie  zarówno w niezależnej postawie konserwatorskiej jak i w poglądach politycznych.

Tamtejszy malowniczy  krajobraz okolic Gór Świętokrzyskich  niewątpliwie oddziałuje   na jego wrażliwość artystyczną i skłania  do myślenia o ochronie już nie tylko poszczególnych obiektów ale całego krajobrazu. Wiadomo, że  temat ten wówczas  jeszcze nie istnieje w badaniach i dyskusjach naukowych.  Przychodzi też czas na myślenie o ogrodach i parkach  zabytkowych, których ochrona także stanie się jego pasją.

Wyjątkowe lata 60-te kierują go do współpracy z Politechniką Warszawską, w tym z prof. Janem Zachwatowiczem, prof. Piotrem Biegańskim, prof. Jerzym Teligą oraz z doc. dr Adamem Jerzym Miłobędzkim.

Rok 1964  przynosi pierwsze kontakty a potem współpracę z  prof. Stanisławem Lorentzem, który po powrocie z kongresu w Wenecji powołuje go  do komitetu organizacyjnego przygotowania pierwszego kongresu statutowego i  wyborczego ICOMOS, co jak wiadomo ma miejsce w Warszawie i w Krakowie. Jest jednym z czterech żyjących   pierwszych członków Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS obok prof. O.Czernera, M.Ptaśnika i prof.B.Rymaszewskiego.

W  1970 roku kończy pracę  Wojewódzkiego Konserwatora zabytków w Kielcach, i zostaje przeniesiony do Warszawy na stanowisko Kierownika Ośrodka Informacji Konserwatorskiej w Warszawie.

 Współpraca i kontakty  z prof. Stanisławem Lorentzem owocują powołaniem go    w 1974 roku na  stanowisko wicedyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie ds. konserwacji zbiorów i oddziałów zabytkowych założeń pałacowo-ogrodowych  w Wilanowie, Królikarni, Nieborowie i Łowiczu (stanowisko to zachowuje do 1980 roku).

 Funkcje wicedyrektorów pełnią wówczas także  prof.Andrzej Rottermund, prof.Kazimierz Michałowski, Wojciech Fijałkowski i Jerzy Baranowski.

W 1980 roku zostaje samodzielnym dyrektorem  Zarządu Ochrony i Konserwacji Zespołów Pałacowo – Ogrodowych Muzeum Narodowego, przemianowanym  na Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, Narodową Instytucję Kultury i pełni tę funkcję przez kolejne 22 lata. Równolegle w tym czasie   od 1978 roku do 1999 roku przez 21 lat A.Michałowski  pełni nieprzerwanie funkcję Sekretarza Generalnego Narodowego Komitetu ICOMOS przy  K.Pawłowskim, O.Czernerze, A. Tomaszewskim.


Nie sposób pominąć jeszcze jednego aspektu działalności  Andrzeja Michałowskiego skupionej na zachód od granicy Polski. Działalność ta przybliżyła i otworzyła nowy wymiar stosunków polsko-niemieckich, czego dowodem stała się współpraca konserwatorska  związana z parkiem Księcia Hermana von Pückler , położonego po obu stronach  granicznej rzeki Nysy. Pierwsze spotkanie z konserwatorami z NRD i powierzenie Ośrodkowi prowadzenia spraw związanych z Parkiem Mużakowskim odbyło się w Łęknicy  dnia 12 maja 1988 r. Przejmując w imieniu Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu  w administrację Park Mużakowski rozwija  prace naukowo- badawcze, tworzy  kierowaną bezpośrednio przez siebie pracownię dla ochrony i konserwacji parku. Zajmuje się jego popularyzacją i można również stwierdzić, że  Jego udziałem jest podnoszenie tego zapomnianego,  wielkiego  XIX-wiecznego  dzieła  do coraz większego znaczenia w wymiarze  międzynarodowym .

Rozwijająca się współpraca polskich i niemieckich konserwatorów, publikowanie materiałów na temat parku , doprowadzają ostatecznie do wspólnego polsko-niemieckiego wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa w 2004 roku. Sukces jest po obu stronach, być może tym większy, że również po stronie Polaków.

W 1995 roku uzyskuje tytuł doktora  na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Współpraca międzynarodowa owocuje przyjęciem Go w szeregi Międzynarodowego Komitetu Ogrodów Historycznych i Krajobrazu Kulturowego ICOMOS-IFLA, którego członkiem honorowym jest obecnie.

Również w 1995 roku powołuje do życia przy OOZK „Akademię Nieświeską – Międzynarodową Szkołę Letnią, w program której włącza Międzynarodowy Komitet Ogrodów Historycznych ICOMOS-IFLA. Jego działalność na Białorusi  należy do prekursorskich i szeroko uznanych .

Kolejna pasja to Wydawnictwa  OOZK.  Wydaje utworzone przez siebie min. serie „Studia i Materiały ” w trzech tematach :Ogrody, Cmentarze , Krajobraz a także pierwszy w Polsce Spis Parków i Ogrodów. Pasja ta łączy także się  z publikowaniem  bardzo licznych materiałów po konferencyjnych krajowych i zagranicznych, które stara się urządzać. 

 Konferencje, w tym także międzynarodowe otwierają  część wschodnią Europy nie tylko dla Zachodu ale i dla obu Ameryk. Tematyka  konferencji  to ochrona krajobrazu kulturowego i ogrodów historycznych – żeby wymienić najważniejsze: Bad Muskau-Łęknica, Kotlina Jeleniogórska z wnikliwymi badania nad jej krajobrazem, Barokowy Krajobraz Europy z Ogrodem w Białymstoku dla którego powołuje międzynarodową Radę Konserwatorską, konferencje wspólnie z Muzeum w  Łańcucie  (jest w tym czasie Przewodniczącym  Rady Muzeum ds. Ogrodu) i Instytutem Dendrologicznym Parku Zofiówce w Humaniu , na Ukrainie na temat Ogrodów Rezydencji Magnackich Rodów: Potockich, Czartoryskich , Lubomirskich, Branickich, z udziałem członków tych rodzin i ich wizytami na kresach dawnej Rzeczpospolitej. Organizuje konferencje tematyczne i specjalistyczne w kraju.

W 1998 roku , tworzy i realizuje międzyresortowy Program Świadome Kształtowanie Krajobrazu i Ochrona Krajobrazu Historycznego, wydając kwartalnik  Krajobrazy Dziedzictwa Narodowego , popularyzując cały szereg  spraw zawiązanych z zabytkami, ogrodami historycznymi, ustaw i międzynarodowych przepisów prawnych  skupionych na ochronie zabytków i idei ochrony krajobrazu

Dopełnieniem działalności na skalę międzynarodową  A.Michałowskiego są powierzone mu  misje ICOMOS dla UNESCO – waloryzacje i opiniowanie o wpis na Listę Światowego Dziedzictwa – rok 1996 Lednice-Valtice w Czechach, 1999- Polder Beemster w Holandii, 2000 – Fertő-Neusiedler See na Węgrzech i w Austrii, 2001 Sacri Monti w Piemoncie i Lombardii we Włoszech.

W 2002 roku na skutek  połączenia OOZK z ODZ i przekształcenia obu instytucji w KOBiDZ, dr A.Michałowski kończy przewodzenie instytucją, skupiając  swoją energię na pracy dydaktycznej.

Wykłady na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, na SGGW, Politechnice Warszawskiej, a przede wszystkim  w Wyższej Szkole Ekologii i Zarzadzania w Warszawie pochłonęły go całkowicie do dnia dzisiejszego. W swoim dorobku ma 16 prac magisterskich  i ponad 100 prac inżynierskich z zakresu ochrony krajobrazu kulturowego i  rewaloryzacji założeń ogrodowych.

 Za lata wytrwałej pracy otrzymał szereg odznaczeń, nagród i wyróżnień.  Są wśród nich  min.:

·          Srebrny Krzyż Zasługi(1976),

·          Krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984),

·          Krzyż za zasługi “Für Verdienste” Wolnego Państwa Saksonia (1996),

·          Krzyż Zasługi ze Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za szczególne zasługi dla RFN w dziedzinie ochrony wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Niemiec (2000)

·          Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt osiągnięć w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturalnego (2002)

·          Złota i srebrna odznaka za opiekę nad zabytkami Ministra Kultury i Sztuki       ( 1974, 1966)

·          Medal za zasługi Położone dla Rozwoju Uczelni” Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (2001)

·          Medal „200 – lecia tradycji Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika”(1997)

·         Nagroda Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków im. Gerarda Ciołka  za działalność w ochronie krajobrazu kulturowego( 2000)

·         Złota honorowa odznaka PTTK, (2000)

Działał i nadal dzieła w różnych organizacjach krajowych i międzynarodowych – Polska Akademia Nauk, Członek Komitetu Architektury i Urbanistyki (1996-2003),Ukraińska Akademia Architektury – członek honorowy od 1997 roku, Białoruski Instytut Problemów Kultury w Mińsku- honorowy profesor od 2002 roku, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków – wiceprezes  w latach 1993 – 1999, Stowarzyszenie Historyków sztuki – członek od 1974 roku i jak to wspomniano wyżej  wieloletni członek ICOMOS-IFLA, PKNICOMOS, założyciel Komisji ds. Ogrodów Historycznych i Krajobrazu Kulturowego.

Szanowni Państwo, chciałbym raz jeszcze podkreślić, że taka działalność na rzecz zabytków i dziedzictwa kulturowego oraz taka konsekwencja jaką wykazał przez swoje życie dr Andrzej Michałowski  może budzić podziw ale także refleksję  nad życiem -  słusznością wyborów  i tego co pozostawiamy przyszłości.
Sadzę, że jego postawa i zaangażowanie na rzecz  ochrony zabytków jest warta tego aby ją naśladować i kontynuować.

 
BARBARA WERNER
Vice-Przewodnicząca Międzynarodowego Komitetu ICOMOS-IFLA
Przewodnicząca Komisji ds. Ogrodów Historycznych i Krajobrazu Kulturowego PKN ICOMOS

12

Kalendarz wydarzeń

Marzec 2024
P W Ś C Pt S N
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31